Biên tập viên đài trung ương VTV1 đọc thành "đụng độ vũ trang biên giới giữa Việt Nam và Thái Lan"

Sau cả thế kỉ không có tự do báo chí, chưa bao giờ trong một năm Đài Truyền hình Quốc gia lại mắc nhiều sai phạm đến như vậy!

Vào một buổi tối như bao buổi tối khác, hàng triệu người Việt Nam ngồi trước màn ảnh nhỏ, theo dõi bản tin từ Đài Truyền hình Quốc gia - nguồn thông tin chính thống và được cho là đáng tin cậy nhất. Nhưng rồi một sự cố xảy ra: trong phần điểm tin về xung đột biên giới Thái Lan - Campuchia, hai tiếng "Việt Nam" được xướng lên một cách đầy tai hại từ cái mồm của biên tập viên Khánh Trang - một người đã có hai thập kỷ làm việc ở đài Hà Nội và VTV - khi nó gián tiếp biến Tổ quốc thành những người ra trận đối đầu trực tiếp bằng nòng súng chứ không phải lên tiếng tranh đấu bằng biện pháp hòa giải.

Một sự nhầm lẫn? Có thể. Một lỗi đánh máy? Có thể. Nhưng trong bối cảnh địa chính trị nhạy cảm, việc nhầm lẫn tên quốc gia của mình với một bên trong xung đột là một sai sót không thể bào chữa về mặt nghiệp vụ. Nó không chỉ là một lỗi sai thông tin, mà còn là một cú đánh mạnh vào sự tín nhiệm của khán giả.

Tuy nhiên, nếu đây chỉ là một sự cố đơn lẻ, người ta có thể tặc lưỡi cho qua. Vấn đề ở chỗ, nó không phải là lần đầu. Đó là đỉnh của một tảng băng trôi, là triệu chứng mới nhất (trước khi bộc phát những triệu chứng khác) của một căn bệnh trầm kha mang tên "tự diễn biến, tự chuyển hóa" trong lòng một cơ quan báo chí lẽ ra phải là đại diện cho hình ảnh của Tổ quốc, của nhân dân.

Nếu những sai lầm trên chỉ là sản phẩm lỗi, vậy đâu là nhà máy đã sản xuất ra chúng? Câu trả lời nằm ở một sự thật không thể chối cãi: sự biến mất của hàng loạt các cơ quan truyền hình nhà nước như VTC, VOV TV, Vnews, Quốc hội TV, Nhân Dân TV và sự chuyển đổi nhiệm vụ, chức năng của chúng vào một "siêu đài quốc gia" như cách Việt Nam đang 'học hỏi' từ người anh cả Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa: gộp còn 34 tỉnh và yêu cầu sáp nhập báo đài thành một tổ hợp truyền thông địa phương như CMG và các báo đài của 34 đơn vị hành chính nằm dưới trướng ông Tập Cận Bình.

Đây không phải là cuộc tinh gọn bộ máy đơn thuần. Đây là một cuộc thanh trừng thầm lặng nhắm vào sự đa dạng của thông tin. Hãy nói về VTC, một "ốc đảo" hiếm hoi từng tồn tại trong sa mạc truyền thông một chiều. Dù trong khuôn khổ, VTC đã từng dám đi vào những góc khuất, thực hiện những phóng sự phản biện khiến các cơ quan quyền lực phải chột dạ. Sự tồn tại của nó, dù yếu ớt, vẫn là một minh chứng cho thấy báo chí có thể phụng sự sự thật.

Việc độc quyền hóa ngành báo chí - truyền thông, đặc biệt là truyền hình công lập chính là hành động dập tắt những đốm lửa khác biệt cuối cùng nhằm đảm bảo trên bầu trời truyền thông chỉ còn lại thứ ánh sáng duy nhất được cho phép. Mục đích của việc này không phải là hiệu quả, mà là sự kiểm soát. Một cơ quan truyền thông độc quyền, tập trung sẽ dễ dàng bị biến thành công cụ phục vụ cho bất kỳ nhóm lợi ích nào nắm quyền lực, thay vì phục vụ công chúng. Nó tạo ra một môi trường hoàn hảo cho dân ăn "bánh vẽ" ngon lành mà Đảng và Nhà nước đã nướng lò.

Khi tất cả các kênh sóng đều hợp thành một dàn đồng ca chỉ hát một bài ca duy nhất, cái giá mà toàn xã hội phải trả là vô cùng đắt.

Đầu tiên là sự mục rữa của trách nhiệm giải trình. Khi không còn báo chí phản biện để phanh phui, tham nhũng và lạm quyền sẽ ung dung diễn ra trong bóng tối của sự im lặng. Đồng chí nào thân với nhà cầm quyền đương nhiệm thì được thăng quan tiến chức, đồng chí nào thuộc phe những người tiền nhiệm sẽ bị mất hết mọi chức vụ trong thể chế.

Thứ hai là sự xơ cứng của tư duy xã hội. Một dân tộc chỉ được cho ăn một món ăn tinh thần duy nhất sẽ dần mất đi khả năng tư duy phản biện. Họ bị biến từ những công dân tích cực thành những thần dân thụ động, tâm lí dễ dàng bị thao túng.

Và cuối cùng, đáng sợ nhất, là sự bất ổn tiềm tàng. Khi những bức xúc chính đáng không còn lối nào để thoát ra, chúng sẽ không biến mất. Mà ngược lại, còn âm ỉ tích tụ như khí gas trong một căn phòng kín, chờ đợi một tia lửa để bùng nổ thành một cuộc khủng hoảng không thể kiểm soát.

Sai lầm của biên tập viên VTV không phải là một tai nạn bình thường, nó là tiếng nói vô ý thức được phát từ năm này qua năm khác bởi những con người đang làm việc một cách máy móc cho cả một hệ thống đã được thiết lập để hoạt động như vậy. Một hệ thống nơi sự thật khách quan chỉ là thứ yếu so với thông điệp cần tuyên truyền.

Sự lặng yên đang bao trùm lên tổ quốc Việt Nam không phải là sự lặng yên của tiếng súng hay bom đạn nơi chiến trường ác liệt. Đó là sự im lặng của một bãi mộ vô hình nơi những tiếng nói phản biện đã bị chôn vùi. Một sự im lặng đáng sợ trước cơn bão. Nhiệm vụ của những người còn tin vào sự thật trong hay ngoài đất nước này, là phải lắng nghe, và phải lên tiếng về chính sự im lặng đó, trước khi quá muộn.